Σάββατο 22 Ιανουαρίου 2011

Θηλασμός! Ας υπερασπιστούμε επιτέλους το …αυτονόητο!


Νιώθω επιτακτική την ανάγκη να αφιερώσω στον κο Λοβέρδο αλλά και στους λοιπούς κυβερνώντες μια ρήση:

Όποιος πιστεύει ότι το χρήμα μπορεί να κάνει τα πάντα,

μπορεί να κάνει τα πάντα για το χρήμα.

Τι με έπιασε; Αυτό που με πιάνει όταν ακούω μεγάλες κουβέντες όπως «θα κάνουμε την επανάσταση του αυτονόητου», και η καθημερινότητά μου καταντά η επανάσταση του ανόητου.

Από τα λίγα καλά της οικονομικής κρίσης που βιώνουμε, είναι η ενίσχυση του μητρικού θηλασμού. Δεν είναι λίγες οι φορές τελευταία, που θηλάζουσες λεχώνες μου εξομολογούνται στο ιατρείο ότι πιθανά θα είχαν καταθέσει τα όπλα στην μάχη για τον θηλασμό εάν δεν υπήρχε και το οικονομικό θέμα. Αναρωτιέμαι λοιπόν, τι θα στοίχιζε στην κυβέρνηση μια πανελλήνια καμπάνια για την προώθηση του μητρικού θηλασμού; Φανταστείτε το οικολογικό κέρδος: μείωση σε ενέργεια χαμένη για την αποστείρωση, λιγότερο νερό χαμένο για την παρασκευή του σκονόγαλου αλλά και για το πλύσιμο των σκευών. Φανταστείτε το όφελος σε υγεία: μείωση αλλεργιών, λοιμώξεων, καρκίνων, παχυσαρκίας, νόσων φθοράς όπως η υπερλιπιδαιμία, αυτοάνοσων νοσημάτων όπως ο διαβήτης και άλλες πόσες, που θα μου έτρωγαν το μισό ποστ να τις αναφέρω. Φανταστείτε όμως και το οικονομικό όφελος: το νοικοκυριό θα γλίτωνε κοντά στα 15 με 20 ευρώ κάθε δεύτερη με τρίτη μέρα για τουλάχιστον 6μήνες!!!

Γιατί λοιπόν δεν κάνουμε πράξη την επανάσταση του αυτονόητου;; Ο κος Λοβέρδος, σαν στυγνός λογιστής, απλά απαιτεί την μείωση κατά 20% των εξόδων όλων των νοσοκομείων της χώρας. Νοσοκομείων που υπολειτουργούν, με μειωμένο προσωπικό και ελλείψεις σε υλικά πρώτης ανάγκης όπως γάζες ή οξυγόνο! Γιατί δεν υπολογίζουν πόσα θα γλίτωναν με την μείωση απλά και μόνο των καρκίνων του μαστού που αποδεδειγμένα θα φέρει η προώθηση του θηλασμού; Ανέξοδο, ουσιαστικό, αποτελεσματικό και αυτονόητο…

Ποιος όμως θα κερδίσει από μια τέτοια πολιτική απόφαση; Μπορώ αμέσως να σας πω ποιοι ΔΕΝ θα κερδίσουν: οι φαρμακοβιομηχανίες και οι γαλακτοβιομηχανίες! Επίσης, δεν θα κερδίσει και όποιος κε Λοβέρδο πιστεύει ότι το χρήμα μπορεί να κάνει τα πάντα, και που σύμφωνα με την ρήση μπορεί ο ίδιος να κάνει τα πάντα για το χρήμα…

Να μην τους αδικώ λέτε ε; Μάλλον δεν θα το σκεφτήκαν! Οπότε καταλήγουμε κε πρωθυπουργέ στην επανάσταση του ανόητου(και όχι του αυτονόητου).

Αφού λοιπόν κάποιοι το παίζουν ανόητοι, βρίσκουν την ευκαιρία να δράσουν κάποιοι έξυπνοι. Κάποιοι, που προφανώς κάνουν τα πάντα για το χρήμα και στρέφονται ενάντια ακόμα και σε αυτή την φύση του ανθρώπου. Με τον κατάλληλο φωτισμό μέρους της αλήθειας, την παραπληροφόρηση αλλά και την επιλεκτική έρευνα, δημοσιεύτηκε άρθρο στον βρετανικό τύπο, σχετικά με το θηλασμό και την έναρξη στερεών τροφών. Μέσα σε λίγες μέρες δέχθηκα mail από θορυβημένους γονείς αλλά και απορίες από ανήσυχους γονείς βρεφών στο ιατρείο. Πότε πρόλαβε και αναδημοσιεύτηκε στον τύπο και άρχισε να κυκλοφορεί και στο διαδύκτιο είναι εντυπωσιακό! Τυχαίο; Δεν νομίζω…

Ευτυχώς όμως, πρόσβαση στο internet έχουν και επιστήμονες που δεν θεωρούν πρώτη προτεραιότητα το χρήμα. Ο Στέλιος Παπαβέντσης ένας παιδίατρος από την Θεσσαλονίκη, Πιστοποιημένος Επιμελητής Γαλουχίας (International Breastfeeding Lactation Consultant, IBCLC) είχε τα αντανακλαστικά να γράψει άμεσα μια απάντηση προασπίζοντας το αυτονόητο. Με την άδειά του, έχω την τιμή να τον φιλοξενώ στο blog μου.

“Τελικά και ο μητρικός θηλασμός βλάπτει”: Μια απάντηση

Στις 13 Ιανουαρίου 2011 δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό ιατρικό περιοδικό BMJ ένα άρθρο που έκτοτε έλαβε μεγάλη δημοσιότητα σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και στη χώρα μας. Μητέρες διαβάζουν σε εφημερίδες και διαδικτυακούς τόπους ανησυχητικά κείμενα με τίτλους «Και ο θηλασμός μπορεί να βλάψει» ή «θηλασμός με μέτρο». Ποια είναι η αλήθεια;

Η δημοσίευση έγινε από ομάδα επιστημόνων στο Λονδίνο, υπό την παιδίατρο Μary Fewtrell (1). Ο τίτλος της είναι: «Έξι μήνες αποκλειστικού θηλασμού: πόσο καλά είναι τα στοιχεία;». Σύμφωνα με τη δημοσίευση, η σύσταση προς τις μητέρες στη Μεγάλη Βρετανία να θηλάζουν αποκλειστικά τα παιδιά τους για έξι μήνες χρειάζεται αναθεώρηση και αποτελεί αμφιλεγόμενο πεδίο στη βρεφική διατροφή. Η σύσταση, σύμφωνα με το άρθρο, ξεκίνησε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) το 2001 και στηρίχθηκε σε ανασκόπηση 16 επιστημονικών ερευνών ανά τον κόσμο. Το άρθρο υποστηρίζει ότι από τότε έχουν προκύψει καινούργια δεδομένα που δείχνουν ότι ο αποκλειστικός θηλασμός για έξι μήνες είναι σημαντικός για τις φτωχές και αναπτυσσόμενες χώρες, μπορεί όμως να οδηγήσει σε προβλήματα υγείας σε χώρες του αναπτυγμένου κόσμου. Συγκεκριμένα, η Μ Fewtrell υποστηρίζει ότι τα μωρά που θηλάζουν αποκλειστικά για έξι μήνες έχουν αυξημένο κίνδυνο για σιδηροπενική αναιμία, ενώ υπάρχουν ανησυχίες για αύξηση του κινδύνου τροφικών αλλεργιών και της δυσανεξίας στη γλουτένη. Σύμφωνα με το άρθρο, τα μωρά είναι ασφαλές να ξεκινούν στερεές τροφές μεταξύ τεσσάρων και έξι μηνών.

Ας δούμε έναν από τους πολλούς τίτλους που εμφανίστηκαν στα διεθνή μίντια, σε σχέση με αυτήν τη δημοσίευση: «Νέα έρευνα ενοχοποιεί το μητρικό θηλασμό για προβλήματα υγείας». Καταρχήν, πρόκειται για «νέα έρευνα»; Η απάντηση είναι όχι. Δεν πρόκειται ούτε για νέα, ούτε για έρευνα. Δεν πρόκειται για έρευνα αλλά για ανασκόπηση ερευνών. Δηλαδή η ομάδα της Fewtrell δεν βρήκε κάτι καινούργιο, απλώς συνέλλεξε ό,τι σχετικό υπάρχει στη διεθνή βιβλιογραφία και έβγαλε τα δικά της συμπεράσματα. Δεν είναι ούτε νέα, γιατί, όπως γράφει σε απάντησή του ο διάσημος Ιταλός στατιστικολόγος A Cattaneo (2), στηρίζεται σε έρευνες και στοιχεία χειρότερα ποιοτικά από εκείνα του ΠΟΥ. Ο Cattaneo προσθέτει ότι, μέχρι να υπάρξουν νεότερα στοιχεία, είναι προτιμότερο να μείνουμε στις συστάσεις του ΠΟΥ για το ζήτημα.

Γιατί λοιπόν τόσος ντόρος για κάτι που δεν είναι ούτε καινούργιο ούτε γνήσια επιστημονική μελέτη; Γιατί υπήρξε μια τόσο ευρεία και παγκόσμια δημοσιότητα; Ο A Cattaneo γράφει: «Έχω εκπλαγεί πραγματικά από την ταχύτατη διάδοση στο ευρύ κοινό και τα δημοφιλή μέσα ενημέρωσης αμφισβητούμενων μηνυμάτων από το κείμενο της Fewtrell». Προσθέτει: «Μέσα σε λιγότερο από 24 ώρες, εφημερίδες στην Ιταλία ήδη μιλούσαν για «μια καινούργια έρευνα που δείχνει ότι ο θηλασμός για έξι μήνες μπορεί να είναι επικίνδυνος.. Μήπως πρέπει οι συγγραφείς του άρθρου να διευκρινήσουν δημόσια ότι δεν πρόκειται για καινούργια έρευνα αλλά για μια σεβαστή γνώμη πάνω σε σαθρό έδαφος;»

Χρειάζεται πραγματικά να εκπλαγούμε; Τρεις από τους τέσσερις συγγραφείς αυτής της «γνώμης» δηλώνουν ότι υπήρξαν σύμβουλοι σε εταιρίες βρεφικών γαλάτων και τροφίμων κατά τα τελευταία τρία χρόνια, όπως και ότι έχουν λάβει χρηματοδότηση για έρευνες από τις ίδιες εταιρίες κατά το ίδιο χρονικό διάστημα. Μπορεί ο καθένας να ψάξει τα ονόματα των συγγραφέων στο PubMed (3) και να βρει ποια είναι τα επιστημονικά τους ενδιαφέροντα κατά τα τελευταία χρόνια: προσθήκη ωφέλιμων λιπαρών σε βρεφικά γάλατα κλπ. Επίσης ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι ότι οι ίδιοι συγγραφείς, τρία χρόνια πριν είχαν δημοσιεύσει ανασκόπηση ερευνών με τον ίδιο ακριβώς τίτλο και με τα ίδια συμπεράσματα (4). Γιατί τότε δεν έγινε παρόμοια ενορχηστρωμένη «διόγκωση» δημοσιότητας όπως συνέβη τώρα; Γιατί επιμένουν τόσο έντονα φτιάχοντας το παλιό καινούργιο; Τα συμπεράσματα δικά σας.

Η έκρηξη αυτή στα μίντια μοιάζει με το λύσιμο ενός λιονταριού. Κάποιοι περίμεναν στη γωνία για «καλά» νέα, για κάτι στο οποίο θα μπορούσαν να στηριχθούν και να περάσουν τη δική τους άποψη για τη βρεφική διατροφή. Για κάποιους μια τέτοια «είδηση» είναι βούτυρο στο ψωμί τους. Η έκρηξη αυτή δείχνει πολύ έκδηλα το μέγεθος του πολέμου που υπάρχει στον σημερινό κόσμο ανάμεσα σε δύο στρατόπεδα: Από τη μια, τις εταιρίες βρεφικών τροφών και γαλάτων που θέλουν να αυξήσουν τις πωλήσεις τους μαζί με όσους, επιστήμονες και μη, τους υποστηρίζουν. Και τους υποστηρικτές του μητρικού θηλασμού, επιστήμονες ή μη από την άλλη. Η έκρηξη αυτή δείχνει εμφανώς «στημένη» και από το γεγονός ότι η επιλογή των σχετικών τίτλων στην είδηση: δεν έχει καμία σχέση με το πραγματικό ζήτημα και ερώτημα. Το ερώτημα πότε να ξεκινήσουμε στο βρέφος στερεές τροφές και κρεμούλες έγινε πολύ γρήγορα ερώτημα για το αν βλάπτει ο θηλασμός. Το ερώτημα εάν πρέπει να δώσουμε την πρώτη κρεμούλα στους πέντε ή στους έξι μήνες, σε ένα παιδί που συνεχίζει να θηλάζει όπως συστήνεται για τουλάχιστον δώδεκα μήνες, μετατράπηκε γρήγορα στο εάν πρέπει τα μωρά να αποθηλάζουν νωρίτερα, στους τέσσερις μήνες της ζωής τους. Καταλαβαίνετε την τεράστια διαφορά; Κανείς δεν αμφισβήτησε την οδηγία για θηλασμό των παιδιών για τουλάχιστον ένα χρόνο αλλά το μήνυμα που πολλές μητέρες ανά τον κόσμο σήμερα εισπράττουν εξαιτίας της «γνώμης» της Fewtrell είναι να αποθηλάσουν πιο γρήγορα γιατί ο παρατεταμένος θηλασμός «βλάπτει». Μπορεί κανείς να αναρωτηθεί κατά πόσο είναι η ασχετοσύνη των δημοσιογράφων που γράφουν τους τίτλους ή συγκεκριμένες προθέσεις που ευθύνονται για την πολύ συγκεκριμένη διαστρέβλωση του μηνύματος. Το ερώτημα, αν υπάρχει, είναι πότε ξεκινάμε στερεές τροφές, όχι πότε σταματάμε να θηλάζουμε.

Επί του αληθινού ερωτήματος λοιπόν, η UNICEF UK και η Πρωτοβουλία της για Φιλικά προς τα Βρέφη Νοσοκομεία εξέδωσε μια αμεσότατη και επιστημονικά τεκμηριωμένη απάντηση απέναντι στη δημοσίευση του BMJ, απάντηση διαθέσιμη στον καθένα μέσα από το διαδίκτυο (5). Παραθέτω αποσπάσματα:

«Το άρθρο αυτό δεν βασίζεται σε νέα στοιχεία, αλλά σε επανεξέταση παλιών στοιχείων, των ίδιων που χρησιμοποιήθηκαν ως βάση για τις συστάσεις του ΠΟΥ για αποκλειστικό θηλασμό έξι μηνών.»

«Είναι ατυχές ότι ένα κομμάτι σχολιασμού από ένα επιστημονικό περιοδικό οδήγησε σε εντυπωσιακά πρωτοσέλιδα που κινδυνεύουν να παραπλανήσουν τους γονείς και να κάνουν κακό στην υγεία των βρεφών».

«Υπάρχει πλούτος σοβαρών αποδείξεων ότι ο μητρικός θηλασμός σώζει ζωές και προφυλάσσει από οξέα και χρόνια νοσήματα τα παιδιά των ανεπτυγμένων χωρών, όχι μόνο των αναπτυσσόμενων. (6)

«Ο κίνδυνος για έλλειψη σιδήρου θα προλαμβανόταν σε μεγάλο βαθμό εάν σταματούσε η ευρέως διαδεδομένη και λανθασμένη πρακτική της πρόωρης τομής του ομφάλιου λώρου στη γέννα των παιδιών. Εάν βεβαιωθούμε ότι η μητέρα έχει καλές αποθήκες σιδήρου στον οργανισμό της και ότι ο λώρος κόβεται καθυστερημένα, θα είμαστε βέβαιοι ότι ο θηλασμός από μόνος του μπορεί να προσφέρει επαρκή σίδηρο στο παιδί για πάνω από έξι μήνες. Τα τρόφιμα που συνήθως δίνονται πριν τους έξι μήνες στα βρέφη – ρυζάλευρο, φρούτα, λαχανικά – είναι φτωχά σε σίδηρο, μπορεί να εκτοπίσουν το μητρικό γάλα από τη διατροφή του παιδιού, μπορεί να εμποδίσουν την απορρόφηση του σιδήρου που περιέχεται στο μητρικό γάλα και άρα να μειώσουν τα ποσά σιδήρου που το παιδί καταναλώνει ».

«Σχετικά με τον κίνδυνο για δυσανεξία στη γλουτένη, το μόνο επιστημονικά σίγουρο στοιχείο είναι ότι, όταν το μωρό ξεκινάει να τρώει γλουτένη – ψωμί, δημητριακά κλπ - , εάν συνεχίζει ταυτόχρονα να θηλάζει μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης κοιλιοκάκης.»

Ως προς την αιτίαση της Fewtrell ότι η καθυστερημένη έναρξη στερεών τροφών θέτει το μωρό σε κίνδυνο για τροφική αλλεργία, η UNICEF UK απαντά ότι δεν υπάρχει καμία αξιόπιστη επιστημονική έρευνα που να υποστηρίζει τη θέση της. Τέλος, ως προς την αιτίαση της Fewtrell ότι εισάγοντας στερεές τροφές νωρίτερα των έξι μηνών βοηθάς το παιδί θα αποδεχθεί καλύτερα λαχανικά και άλλα υγειινά τρόφιμα στο μέλλον, η απάντηση του ΠΟΥ είναι ότι η άποψη αυτή είναι απλή υπόθεση, αστήριχτη από οποιοδήποτε επιστημονικό δεδομένο. Αντίθετα, πολλές έρευνες δείχνουν ότι ο θηλασμός προσφέρει γεύσεις στο παιδί και ότι η ποικιλία στη διατροφή της μητέρας μεταφράζεται, μέσω του θηλασμού, σε ποικιλία στη μελλοντική διατροφή του παιδιού.

Θα πρόσθετα: και τι γίνεται με τους κινδύνους από την αντικατάσταση του μητρικού γάλακτος με επεξεργασμένο γάλα για βρέφη; Εάν υποστηρίξουμε την επικινδυνότητα των έξι μηνών αποκλειστικού θηλασμού, τι γίνεται με τους κινδύνους στην υγεία της μητέρας από τον λιγότερο αποκλειστικό θηλασμό; Τι γίνεται με τον κίνδυνο για πρόωρη σύλληψη νέου παιδιού και νέα εγκυμοσύνη; Τι γίνεται με τον κίνδυνο για παχυσαρκία, καρκίνο, αυτοάνοσα και άλλα χρόνια νοσήματα στο παιδί από τον λιγότερο αποκλειστικό θηλασμό;

Η UNICEF UK προσθέτει ακόμα ότι οι οδηγίες του ΠΟΥ για το ζήτημα δεν είναι παλιές, από το 2001, όπως το κείμενο της Fewtrell αφήνει να εννοηθεί. Αντίθετα, οι ομάδα ειδικών του ΠΟΥ ανασκοπεί τα νεότερα επιστημονικά δεδομένα που προκύπτουν κάθε χρόνο, αλλά βέβαια, δεν έχει οδηγηθεί μπροστά σε νέα δεδομένα που να προβάλλουν την ανάγκη αλλαγής των συστάσεων του ΠΟΥ. Δηλαδή δεν υπάρχει κανένας λόγος να πούμε άλλα πράγματα στις μητέρες και όχι τον αποκλειστικό θηλασμό των έξι μηνών, εκτός εάν υπάρξουν καινούργιες, αξιόπιστες έρευνες και όχι απλώς μεμονωμένες γνώμες. Παραμένουν οι ίδιες συστάσεις ως έχουν.

Επί της ουσίας του ζητήματος, ο A Cattaneo αναφέρει (2): «Η οδηγία του ΠΟΥ για αποκλειστικό θηλασμό των βρεφών για έξι μήνες δεν είχε ποτέ σκοπό να εφαρμόζεται σε όλα ανεξαιρέτως τα μωρά. Πρόκειται για μια οδηγία Δημόσιας Υγείας που χρησιμοποιείται για τη χάραξη εθνικών και επαγγελματικών οδηγιών και κανονισμών (για παράδειγμα, στις ετικέτες των βρεφικών τροφίμων). Τα βρέφη στην πραγματικότητα φυσικά και δεν ξυπνούν την ημέρα που γίνονται ακριβώς έξι μηνών και ζητούν ξαφνικά στερεές τροφές!!! Το κατά πόσο ένα μωρό είναι έτοιμο να τραφεί με στερεά τροφή για πρώτη φορά κατανέμεται όπως κάθε βιολογική μεταβλητή και όπως κάθε αναπτυξιακό στάδιο στα παιδιά, δηλαδή ως μια καμπύλη Bell, η οποία κατά τη γνώμη μου (γιατί δεν υπάρχει καμία έρευνα που να μας δείχνει αυτήν την καμπύλη) έχει το ψηλότερό της σημείο στους έξι μήνες και είναι περισσότερο τραβηγμένη προς τα δεξιά (δηλαδή περισσότερα βρέφη είναι έτοιμα να φάνε μετά και όχι πριν τους έξι μήνες). Γιατί δεν συγκεντρωνόμαστε στη φυσιολογία και τη νευρομυική ανάπτυξη του κάθε παιδιού για να συμβουλέψουμε τις μητέρες πότε να αρχίσουν κρεμούλες, αντί να πονοκεφαλιάζουμε με αμφισβητούμενες αποδείξεις;».

Στο βιβλίο μου «Προικισμένα μωρά εμπνευσμένοι γονείς: για μια άλλη προσχολική διατροφή» έγραφα δύο χρόνια πριν:

«Σύμφωνα με οδηγία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας τα βρέφη είναι καλό να θηλάζουν αποκλειστικά κατά τους πρώτους έξι μήνες της ζωής τους. Η οδηγία αυτή είναι γενική και έχει στόχο να ενθαρρύνει τον αποκλειστικό και μακροχρόνιο θηλασμό ανά τον κόσμο. Επιπρόσθετα αποθαρρύνει πολύ δημοφιλείς πρακτικές πρόωρης έναρξης στερεών τροφών που μπορούν να βλάψουν τα μωρά και που υπονομεύουν το μητρικό θηλασμό. Οι επιστήμονες έχουν αποφανθεί ότι μωρά κάτω των τεσσάρων μηνών κινδυνεύουν από προβλήματα υγείας αν τους δοθούν τροφές εκτός του γάλακτος. Δεν είναι ώριμα ακόμα στην ανάπτυξή τους και στο πεπτικό τους σύστημα ώστε να κάνουν το επόμενο βήμα.

Η οδηγία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας χρειάζεται προσαρμογή κάθε φορά στις ανάγκες του κάθε μωρού. Ανάμεσα στους τέσσερις και τους οκτώ μήνες της ζωής το φυσιολογικό βρέφος θα γευτεί τις πρώτες του κρεμούλες. Πότε ακριβώς πρέπει να ξεκινήσουμε στερεές τροφές στο μικρό μας; Η καλύτερη απάντηση είναι: όποτε το ζητήσει εκείνο. Τα μωρά διαφέρουν πολύ μεταξύ τους σε αυτό το θέμα και το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να ακούσουμε το μικρό μας και τα δικά του μηνύματα. Κάθε μωρό είναι μοναδικό και, όπως συμβαίνει με όλους τους τομείς ανάπτυξης, προοδεύει σε διαφορετικούς χρόνους και ρυθμούς. Αν το βρέφος σας φαίνεται πεινασμένο μετά από το γάλα του, αν τον τελευταίο καιρό ξυπνάει τη νύχτα κλαίγοντας για γάλα, αν δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον όταν τρώτε, αν μπορεί να στηρίξει το κεφάλι του και να καθίσει με την υποστήριξή σας, τότε ίσως είναι καιρός να του προσφέρετε λίγη κρέμα, ακόμα κι αν είναι πέντε μηνών. Διαβάστε το δικό σας παιδί, όχι ό,τι σας λένε άλλοι για αυτό.»

Υπάρχουν λοιπόν μωρά που θέλουν ή είναι καλύτερο να ξεκινήσουν στερεές τροφές στους πέντε μήνες της ζωής τους. Υπάρχουν και άλλα που θέλουν ή θα ήταν καλύτερο να ξεκινήσουν στους επτά μήνες της ζωής τους. Η απόφαση χρειάζεται να είναι εξατομικευμένη, «ακούγοντας» το δικό μας παιδί και σε συνεργασία με τον επαγγελματία υγείας που το παρακολουθεί. Αλλά εδώ υπάρχει δυστυχώς μια επιφύλαξη. Επειδή επί του παρόντος στη χώρα μας υπάρχουν πολλοί παιδίατροι και άλλοι επαγγελματίες υγείας που με τις συμβουλές τους, από άγνοια ή και πρόθεση, υποσκάπτουν την συνέχιση του μητρικού θηλασμού, οι γονείς θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί όποτε εισπράττουν την συμβουλή να ξεκινήσουν κρεμούλες στο βρέφος τους πριν τους έξι μήνες της ζωής του.

Φοβάμαι δυστυχώς ότι η όλη συζήτηση, με τις διαστάσεις που πήρε και τα διαστρεβλωμένα της μηνύματα, θα επιφέρει πλήγμα στην ψυχολογία των μητέρων που θέλουν να θηλάσουν. Οι γονείς που τρομάζουν από τέτοιες «ειδήσεις» θα πρέπει να γνωρίζουν ότι οι επιστήμονες που υποστηρίζουν το μητρικό θηλασμό δεν το κάνουν γιατί είναι φανατικοί ή ακραίοι, αλλά γιατί είναι δουλειά τους να μεταδώσουν στο ευρύ κοινό την επιστημονικά τεκμηριωμένη γνώση και τις οδηγίες διεθνών επιστημονικών οργανισμών που ισχύουν για το μητρικό θηλασμό εν έτι 2011.

Βιβλιογραφία

1. Fewtrell et al. Six months of exclusive breast feeding: how good is the evidence?

BMJ 2011; 342:c5955

2. http://www.bmj.com/content/342/bmj.c5955.full/reply#bmj_el_248242

3. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed

4. Fewtrell MS et al. Optimal duration of exclusive breastfeeding: what is the evidence to support current recommendations? Am J Clin Nutr. 2007 Feb;85(2):635S-638S.

5. http://www.babyfriendly.org.uk/items/item_detail.asp?item=680

6.http://www.babyfriendly.org.uk/pdfs/unicef_uk_response_to_BMJ_article_140111.pdf

7. Παπαβέντσης Σ. Προικισμένα μωρά εμπνευσμένοι γονείς: για μια άλλη προσχολική διατροφή. Πατάκης, 2010.

8. http://www.babyspace.gr/Article/Breastfeeding-and-food/343-3173.html

9. http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=33&artid=378096&dt=14/01/2011

10. http://www.zougla.gr/page.ashx?pid=2&aid=239012&cid=14

11. http://www.infactcanada.ca/whatsnew/who-recommendations-attack.html

Στέλιος Παπαβέντσης MRCPCH DCH IBCLC 2011


Ο Στέλιος Παπαβέντσης έχει γράψει δύο βιβλία: το «Προικισμένα μωρά, εμπνευσμένοι γονείς. Για μια άλλη προσχολική ηλικία» και το «Προικισμένα μωρά εμπνευσμένοι γονείς: για μια άλλη προσχολική διατροφή» από τις εκδόσεις Πατάκη, τα οποία σας τα συνιστώ ανεπιφύλαχτα. Μπορείτε επίσης να τον συναντήσετε και στον ιστοχώρο του, στην διεύθυνση www.pediatros-thes.gr .


Να είστε καλά και τα παιδιά μας καλύτερα!

Πέμπτη 6 Ιανουαρίου 2011

"Βαλανοποσθίτιδα", ή όταν το πουλάκι μου πονά στο πουλάκι του…


Το έχουμε καθιερώσει πλέον. Κάθε Πρωτοχρονιά επιστρέφουμε στα πάτρια εδάφη. Εμείς όμως, με αντίστροφη πορεία από ότι οι περισσότεροι. Αφήνουμε την επαρχία, για να πάμε στην πρωτεύουσα. «Ήρθαν τα “βλαχάκια”» μας πειράζουν τα αδέρφια μας, η πληρωμένη απάντηση για τους «σταφυλάδες», τον χαρακτηρισμό που τους περιμένει το καλοκαίρι, όταν έρχονται εκείνοι να μας επισκεφτούν.

Και φέτος, απολαύσαμε τους παππούδες και τις γιαγιάδες μας, τα αδέρφια μας και τα ξαδέρφια μας. Το ατελείωτο πεντανόστιμο σπιτικό φαγητό. Τα χρώματα και τα αρώματα από τα μικράτα μας. Δεν μπορώ να μην αναστενάζω από νοσταλγία όποτε γεμίζω τα ρουθούνια μου με τις μυρωδιές που με ταξιδεύουν στο παρελθόν. Βγαίνω από το αυτοκίνητο φτάνοντας στο πατρικό μου, μυρίζω την γνώριμη χειμωνιάτικη υγρασία από το χώμα και τα πεύκα, ακούω τα ίδια τριξίματα καθώς ανοίγω την πόρτα της αυλής και νομίζω ότι θα εμφανιστεί από μια πλευρά ο γλυκός μου παππούς με την γιαγιούλα μου να μας υποδεχθούν. Να τρέξω και να χωθώ στην αγκαλιά τους, να ρουφήξω λαίμαργα και τα δικά τους αρώματα… Εμφανίζονται με τις ίδιες αποχρώσεις του άσπρου και του γκρι, οι γονείς μου. Είναι η σειρά τους να παίξουν το ρόλο του παππού και της γιαγιάς, αφού αυτός του μπαμπά πλέον ανήκει σε εμένα . Οι φωνούλες των μικρών μου με επαναφέρουν στην πραγματικότητα του σήμερα… Τρέχουν με την δική τους σειρά στην αγκαλιά του παππού και της γιαγιάς. Μοναδικές στιγμές που έζησα. Μοναδικές στιγμές που ζω! Τι και αν έχουν αλλάξει οι ρόλοι; Οι πρωταγωνιστές κάθε εποχής θα ζούνε μέσα μας για πάντα. Όσο διαρκεί αυτό το «πάντα» για τον καθένα μας.

Αρκετά όμως με την φλυαρία μου. Σας χρωστώ μήνες τώρα, ακόμα μια ιστορία. Αν θυμάμαι σωστά, είναι η σειρά του Ερμή μου να πρωταγωνιστήσει. Άλλωστε, στην συγκεκριμένη περιπέτεια μόνο αγοράκι θα μπορούσε να έχει τον πρώτο ρόλο, μια που αφορά το …πουλάκι μας.

Είναι αρχές ακόμα του καλοκαιριού στο Ρέθυμνο. Όχι, όχι τώρα! Αναφέρομαι στην χρονική περίοδο που μας προέκυψε η περιπέτεια που θα σας διηγηθώ σήμερα.

Το καλοκαίρι με τις ζεστές του μέρες είχε αρχίσει να δείχνει τις προθέσεις του. Ένα όμορφο, όχι πολύ ζεστό απόγευμα, η οικογένεια μας ήταν σε πλήρη απαρτία στο σπίτι. Από τις λίγες περιπτώσεις που όλοι ήμασταν παρόντες: η Κα Γεωργία (ή, όπως συχνά την αποκαλώ, η «Αγία Γεωργία») η γιαγιά που έχουμε αποκτήσει στο Ρέθυμνο και που μας έχει αγκαλιάσει με τόση αγάπη, η μαμά μας, φυσικά τα δίδυμα και εγώ. Την ηρεμία του σπιτιού έκοψε σαν καλοτροχισμένο μαχαίρι μια κραυγή του Ερμή. Μια κραυγή, που ακολουθήθηκε από άλλες, και που έμοιαζε σαν να τον σφάζουν.

Οι κυρίες του σπιτιού έτρεξαν στο μπάνιο από όπου ακουγόταν οι φωνές. Εγώ ακολούθησα με λίγο πιο συγκρατημένο βήμα. Έχω μάθει πλέον, από την πείρα μου ως ιατρός, ότι όταν κάποιος ουρλιάζει (ειδικά όταν αυτός ο κάποιος είναι παιδί), το πρόβλημα μάλλον δεν είναι τόσο σοβαρό. Ο ίδιος πρωταγωνιστής άλλωστε, ο Ερμούκος μου, όταν σχεδόν του ακρωτηρίασε το δακτυλάκι η πόρτα, πέταξε μια κραυγούλα και μετά έπαψε να ακούγεται, σε ένα παρατεταμένο κράτημα της αναπνοής του. Ένα είναι βέβαιο, με την σιγουριά της γνώσης του αιτίου εκείνου του πόνου, εκείνος ήταν ΠΟΝΟΣ!!! και μάλιστα αποτέλεσμα πολύ σοβαρού ατυχήματος. Παιδί που μπορεί να φωνάζει τόσο δυνατά, το πιθανότερο είναι ότι πονά πολύ, όμως μάλλον δεν κινδυνεύει άμεσα η ζωή του… Άλλωστε η μαμά με την κα Γεωργία είχαν ήδη φτάσει…

Κάτι τέτοια σκέφτομαι όποτε καλούμαι να επιστρατέψω τον γιατρό να ηρεμήσει τον πατέρα. Η ψύχραιμη, καθαρή σκέψη, είναι απαραίτητη για την σωστή αντιμετώπιση όποιου επείγοντος περιστατικού. Και ευτυχώς, τελικά είχα δίκιο! Ο Ερμούκος μου πονούσε πολύ, όμως δεν κινδύνευε.

Η σκηνή που ακολούθησε ήταν ολίγοντι γελοία. Τρείς ενήλικες, η κα Γεωργία, η καλή μου και εγώ να κοιτάμε με απορία, σκυμμένοι πάνω από τον μικρό μου που στεκόταν με το πουλάκι του προτεταμένο πάνω από την τουαλέτα. Οι κραυγές συνεχίστηκαν όσο έτρεχε το κίτρινο ποταμάκι ούρων. Μόλις σταμάτησε, ο μικρός μου με τα βίας μου επέτρεψε να εξετάσω την άκρη από το πουλάκι του. Ήταν κατακόκκινη με ένα μικρό υγρό άσπρο δακτυλίδι, σαν γάλα, εκεί που το δέρμα της ακροποσθίας(γνωστό και ως «πετσάκι»), είναι κολλημένο με την βάλανο του πέους(γνωστή και ως «κεφαλάκι»). Η διάγνωση, κάτι περισσότερο από εύκολη. Βαλανοποσθίτιδα! Η αντιμετώπιση απλή, όχι όμως το ίδιο εύκολη…

Το βασικό μέλημα είναι να ανακουφίσω τον μικρό μου, όχι μόνο για να μην πονά, αλλά κυρίως για να μην συνδυάσει τον πόνο με την ούρηση και διακόψει την δεύτερη. Τι κάνουμε λοιπόν; Τρέχουμε στην κουζίνα, βάζουμε σε ένα ποτήρι με χλιαρό νερό μια κουταλιά της σούπας αλάτι και βυθίζουμε το ερεθισμένο πέος μέσα. Διανθίζουμε την διαδικασία με λίγη μαγεία, περί μαγικού αλατόνερου, και η ανταπόκριση είναι άμεση. Ο μικρός μου απόλαυσε τον τοπικό καθαρισμό με την ανακούφιση να απλώνεται και να φωτίζει το προσωπάκι του. Οι επόμενες πλύσεις, τουλάχιστον αυτές στο σπίτι, έγιναν με χαμομήλι και αλάτι. Το κωμικοτραγικό σκηνικό παιζόταν στους εξωτερικούς χώρους.

Την επόμενη το πρωί, όταν παρέδιδα τα μικρά μου στο παιδικό σταθμό, ο Ερμής ερχόταν με οδηγίες χρήσεις(δίκην «manual») σχετικά με το κατούρημα:

- Αγαπημένη μας δασκάλα, επειδή ο Ερμούκος έχει ερεθιστεί λίγο στο πουλάκι του θα μας κάνετε μια μεγάλη χάρη;

- Ότι χρειάζεται για τον αγαπημένο μου…

- Απλά, όποτε ζητήσει να πάει στην τουαλέτα για τσίσα, να έχετε έτοιμο ένα πλαστικό ποτηράκι με χλιαρό αλατόνερό. Δηλαδή, σε ένα ποτήρι νερό προσθέστε μια κουταλιά της σούπας αλάτι. Μπορείτε να το ζεσταίνετε λίγο στα μικροκύματα, για ευκολία και ταχύτητα, μόνο προσέξτε να το δοκιμάζετε με το δάκτυλό σας πρώτα. Μην μας κάψετε!..

- Παναγία μου! Εννοείτε, ότι θα προσέχουμε….

Τις επόμενες δυό τρείς μέρες, ο μικρός μου πήγαινε καλύτερα, όμως δεν υπήρχε περίπτωση να πάει στην τουαλέτα, χωρίς να έχει εξασφαλίσει από πριν, το μίνι-τοπικό-μπανάκι με το μαγικό αλατόνερο.

«Μπαμπά τσίσα! Μην ξεχάσεις το μαγικό νεράκι μου…»

Βλέπετε, ειδικά τις πρώτες μέρες, τον πονούσε ή μάλλον τον έτσουζε πάρα πολύ. Το πότε ο μικρός μου πήγαινε στην τουαλέτα, το μαθαίναμε όλοι στο σπίτι(φαντάζομαι και στο σχολείο). Όποιος δεν λάμβανε την ενημέρωση εκ των προτέρων, ώστε να ετοιμάσει το μαγικό αλατό-χαμομηλό-νερό, αντιλαμβανόταν την επίσκεψη του μικρού μου στην τουαλέτα από τις κραυγές του. Ο Ερμούλης μου, κυριολεκτικά ούρλιαζε όσο κατουρούσε, αδημονώντας όμως για την ηδονική ανακούφιση που του πρόσφερε το μπανάκι που ακολουθούσε. Αυτή η εντυπωσιακή εικόνα, οι κραυγές δηλαδή του μικρού μου, ήταν ο λόγος για τον οποίο χρησιμοποίησα και ένα δεύτερο ιατρικό «όπλο»: την τοπική κρέμα. Αν και, σύμφωνα με την βιβλιογραφία, οι πλύσεις με αλατόνερο και η καλή τοπική υγιεινή για 5 με 7 μέρες είναι συνήθως αρκετά, σε κάποιες περιπτώσεις η τοπική αγωγή(αντιβιοτική ή αντιμυκητιασική ανάλογα το αίτιο) βοηθά και κάποιες φορές ίσως να είναι απαραίτητη. Σε πιο σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί μέχρι και θεραπεία από το στόμα. Παρασύρθηκα όμως με τα ιατρικά και με αποφάσεις που καλό είναι να παίρνει ο παιδίατρος του παιδιού και όχι ο γονιός που απλά διάβασε ένα μπλογκ. Από την άλλη πάντως, το νερό ή το χαμομηλάκι με το αλάτι, θα ανακουφίσει και το πιθανότερο είναι ότι θα θεραπεύσει, ενώ σίγουρα, δεν πρόκειται να βλάψει. Οπότε, σας συμβουλεύω μέχρι να σας εξετάσει ο παιδίατρος σας, ανακουφιστείτε άφοβα με την παραπάνω συνταγή.

Για να γυρίσω όμως, στην καλοκαιρινή περιπέτεια με το «όργανο» του Ερμή, αξίζει να σας περιγράψω μια σκηνή που «γυρίστηκε» εκτός σπιτιού.

Ήταν Κυριακή πρωί, όταν πήγαμε για καφέ μαζί με τα δίδυμα σε ένα μέρος λίγο έξω από το Ρέθυμνο. Σε ένα προστατευμένο με φυσικό φράχτη χώρο, τα παιδιά παίζουν πάνω σε γκαζόν με διάφορα παιχνίδια, ενώ εμείς απολαμβάνουμε ήλιο, καφέ, καλή παρέα και εφημερίδα. Κάποια στιγμή, όπως ήταν φυσικό και αναμενόμενο, ο Ερμής ζήτησε να πάει στην τουαλέτα. Εξίσου φυσικό και αναμενόμενο, ήταν να μην δέχεται να επισκεφτεί την τουαλέτα εάν πρώτα δεν εξασφαλίζαμε το μαγικό μας φίλτρο για την πλύση-ανακούφιση μετά την ούρηση. Μια και δυό λοιπόν πηγαίνω στον ιδιοκτήτη του πολυχώρου και εν τάχει του εξηγώ την κατάσταση, παρακαλώντας τον να μου ζεστάνει λίγο νερό σε ένα πλαστικό μιας χρήσης ποτήρι και να του προσθέσει μια κουταλιά αλάτι. Αν και είχα ήδη προετοιμάσει τον ιδιοκτήτη, παρακάλεσα τον μικρό μου να μην ουρλιάξει, και καλά, για να μην τρομάξουμε όλα τα άλλα παιδάκια. Η ευχάριστη έκπληξη ήρθε με την απάντησή του:

«Εντάξει μπαμπά, αλλά μπορώ να φωνάξω λίγο;»

«Εντάξει, αντράκι μου, αν είναι για λίγο…» του απάντησα συγκινημένος, και ας ήθελα στην πραγματικότητα να του πω «ούρλιαξε αγορίνα μου όσο θέλεις αν αυτό σε βοηθά…». Το ομολογώ! «Εκμεταλλεύτηκα» την ευκαιρία, για να αποφύγω τα δολοφονικά βλέμματα που σίγουρα θα αντιμετώπιζα βγαίνοντας από την τουαλέτα, εάν πριν ο Ερμής είχε σηκώσει τις τρίχες όλων όσων τον άκουγαν να ουρλιάζει σαν να τον βασανίζουν. Και με το δίκιο τους δηλαδή. Ποιος θα υποψιαζόταν ότι πειράζουν κάποιο παιδί και δεν θα αγρίευε; Άντε να εξηγήσεις και να περιγράψεις την αιτία του κακού.

Ακόμα μεγαλύτερη ήταν η έκπληξη και η ανακούφιση που βιώσαμε πατέρας και κυρίως γιός, όταν η ούρηση του τελευταίου ήταν ανώδυνη! Δεν μπορώ να σας περιγράψω την έκφραση του όταν απορημένος κοιτούσε μια το πουλάκι του, που λειτουργούσε και πάλι άψογα, και μια εμένα που περίμενα με κρυφή αγωνία την αντίδρασή του. Γελάσαμε και οι δύο όταν μου ανακοίνωνε ότι δεν πονάει πια… Αφού τον φίλησα στο μέτωπο, βουτήξαμε το πουλάκι μας στο μαγικό μας αλατόνερο για μια από τις τελευταίες φορές.

Η βαλανοποσθίτιδα είχε υποχωρήσει. Ήταν όμως μια καλή αφορμή για να καθιερώσουμε σωστές συνήθειες υγιεινής. Ο μικρός μου, το έμαθε πια, και για να μην ξαναπονέσει, κάθε φορά που κάνουμε μπάνιο, αποκαλύπτει το κεφαλάκι από το πουλάκι του, τραβώντας το δερματάκι προς τα πίσω μέχρι εκεί που ανεβαίνει, ώστε με τρεχούμενο νερό από το ντους να το καθαρίσουμε.

Εδώ, δεν μπορώ να μην αναφερθώ στην ξεπερασμένη πρακτική των «ασκήσεων για φίμωση». Παλιότερα, οι οδηγίες που δίναμε στους γονείς αγοριών ήταν από μωρά να τραβάνε το δερματάκι που καλύπτει το κεφαλάκι σιγά-σιγά όλο και περισσότερο. Μάλιστα, εάν η βάλανος(το «κεφαλάκι») δεν αποκαλυπτόταν πλήρως μέχρι την ηλικία των τριών χρονών, στέλναμε το παιδί στον ουρολόγο και εκείνος τραβούσε βίαια την ακροποσθία(το «πετσάκι») για να αποκαλυφθεί η βάλανος. Τα τελευταία χρόνια και σε αυτόν τον τομέα εμπιστευόμαστε την φύση. Διαπιστώσαμε ότι κάνοντας ασκήσεις φίμωσης, η ακροποσθία χάνει την ελαστικότητά της και έτσι μεγαλώνουμε τις πιθανότητες να προξενήσουμε εμείς πραγματική φίμωση. Από την άλλη, δεν υπάρχει καμία βία στα τρία να αποκαλυφθεί πλήρως η βάλανος. Αυτό είναι απαραίτητο κοντά στην εφηβεία, όταν ο νεαρός πια, θα αρχίσει να πειραματίζεται με τον εαυτό του. Ευτυχώς, η συντριπτική πλειοψηφία των αγοριών δεν έχει κανένα πρόβλημα μέχρι την ηλικία των εννιά.

Ήδη από πρώτα χρόνια ζωής παράγεται ασπρωπό σμήγμα μεταξύ ακροποσθίας και βαλάνου. Οι αγορογονείς είμαι σίγουρος ότι έχουν παρατηρήσει αυτά τα μικρά άσπρα κομματάκια σαν από τυρί cottage και ίσως να έχουν ανησυχήσει. Αυτά τα μικρά μαγικά άσπρα γρομπαλάκια αποκολλούν σιγά-σιγά την ακροποσθία από την βάλανο και σταδιακά με τον καιρό βοηθούν στο να αποκαλυφθεί πλήρως το κεφαλάκι από το πουλάκι του αγοριού.

Με αυτά τα ημι-επιστημονικά στην διατύπωση, όμως αρκούντως τεκμηριωμένα στην ουσία τους λόγια, κλείνω την πρώτη ανάρτηση για το 2011. Σας εύχομαι από καρδιάς υγεία και ευτυχία για όλους. Στους δύσκολους καιρούς που ζούμε, ελπίζω να σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων ώστε να κάνουμε τους απόγονούς μας να περηφανεύονται για την καταγωγή τους και όχι να ντρέπονται για αυτή.

Να είστε όλοι καλά και τα παιδιά μας καλύτερα.