Κυριακή 24 Φεβρουαρίου 2008

Όταν οι «σχέσεις στοργής» δοκιμάζονται από… «κρίσεις οργής»!

Οι τρεις εβδομάδες εκπαίδευσης ύπνου του Ερμή πέρασαν. Ομολογώ ότι τα περίμενα δυσκολότερα. Τώρα πια ο μικρός μου κοιμάται σχεδόν όλα τα βράδια από τις εννιά το βράδυ μέχρι περίπου τις έξι το πρωί. Κάθε δεύτερο βράδυ ζήτημα να ξυπνήσει μία ή δύο φορές. Συνήθως με πιπίλα καθαρίζουμε, και αν αρχίσει την διαμαρτυρία «Α! μπαμπά, α! μαμά», ακόμα και αυτό το βασανιστήριο, δεν κρατά πάνω από μερικά λεπτά. Είναι πολύ γλυκός, εκεί που στέκεται όρθιος και διαμαρτύρεται φωνάζοντας και κουνώντας μπρός πίσω το κεφαλάκι του, ξαφνικά, σαν να το παίρνει απόφαση, τον βλέπουμε από την οθονίτσα να σηκώνει με το χεράκι την πιπίλα του, να την βάζει στο στόμα του, να ξαπλώνει στο κρεβατάκι του και να κοιμάται. Τα δε πρωινά, όλο και πιο συχνά, δεν ξυπνάμε πλέον με κραυγές διαμαρτυρίας («γκάλα! τάτο τάτο!» μετάφραση: γάλα, κάτω κάτω), αλλά με κάτι φωνούλες που μόλις ακούγονται στην ησυχία του σπιτιού που σιγά-σιγά ξυπνά: «μπαμπά.., μαμά.., τα τα, κουκουβά..». Το έκανε η μικρή, τώρα το κάνει και ο μεγάλος!
Ευτυχώς, εδώ που τα λέμε, γιατί η σφοδρή κακοκαιρία, χτύπησε και την οικογένεια μου. Βρέθηκα μόνος με τα δίδυμα. Την προηγούμενη Κυριακή, ήταν να φύγει για λίγες μέρες ταξίδι στο εξωτερικό η μαμά μας, και να έρθει για βοήθεια η μαμά μου (και γιαγιά μας). Λόγω κακοκαιρίας, η καλή μου αντί στην Αθήνα, βρέθηκε στην Θεσσαλονίκη και η μητέρα μου, αφού περίμενε για περισσότερες από 6ώρες στο Αεροδρόμιο, παρέμεινε στην Αθήνα!
Μόνος στο σπίτι με δύο μωρά! Τα πρωινά και τα απογεύματα, είχα βοήθεια, μια που ούτως ή άλλως τα πρωινά δουλεύουμε και οι δύο. Το βράδυ όμως… Έτσι και έπρεπε να έχω την μικρή στο κρεβάτι της και τον Ερμή στο δικό μας… ούτε να το φανταστώ δεν θέλω… Αντιθέτως, το βράδυ της Κυριακής, μπορεί να μην κάναμε τα καθιερωμένα «μπάνια του λαού», όμως τα άλλαξα, τους έβαλα τα φορμάκια τους και τα τάισα και τα δύο στην αγκαλιά μου όπως τα περισσότερα πρωινά. Μετά ο Ερμής έχωσε την μουρίτσα του στη μασχάλη μου και με το αριστερό του χεράκι, χάιδευε το αυτί της Χαρούλας, ενώ εκείνη είχε ακουμπήσει το μαγουλάκι της στον ώμο μου και με το χέρι της χάιδευε την πλατούλα του Ερμή. Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να σας δώσω το δικό μου ορισμό της «ευτυχίας». Όταν αποκοιμήθηκαν και τα δύο, σηκώθηκα και προσπάθησα να τα βάλω και τα δύο στα κρεβατάκια τους, όταν η μικρή ξύπνησε (ευτυχώς μόνο εκείνη) και άρχισε να κλαίει με παράπονο. Την καθησύχασα ψιθυρίζοντας της «σσς… ο Ερμής κάνει νάνι. Θα τον ξαπλώσω και θα σε ξαναπάρω». Η ζαργάνα μου συμβιβάστηκε αμέσως, στάθηκε όρθια στο κρεβατάκι της, μέχρι να τοποθετήσω στο κρεβατάκι του τον αδερφό της, και να την ξαναπάρω στην αγκαλιά μου. Μετά από λίγα μόλις λεπτά ήταν εκείνη που σκέπαζα κοιμισμένη.
Το δώρο που μου έκαναν τα μωρά μου ήταν ότι κοιμήθηκαν σερί, και τα δύο, μέχρι τις 7:00 το πρωί όταν πρώτη φορά (μετά από 21μήνες!) ξύπνησα μόνος μου και πήγα να τους φτιάξω τα γάλατα τους… Πως ξύπνησαν εκείνα; Με την Χαρούλα να μου φωνάζει με την φωνούλα της «μπαμπά; Μπαμπά; Έλα!» και τον Ερμή καθιστό με την πιπίλα να με παρακολουθεί να μπαίνω στο δωμάτιο.
Καλός ο νυχτερινός ύπνος, εξίσου όμως σημαντική και η βελτίωση του Ερμή κατά την διάρκεια της ημέρας. Είναι αισθητά πιο ήρεμος, ενώ αραιώνουν και οι «κρίσεις οργής».
Τι είναι αυτές οι περιβόητες «κρίσεις οργής» (temper tantrum); Είναι επεισόδια, κατά τα οποία το παιδί δια ασήμαντον αφορμή, τα παίρνει στο κρανίο. Πέντε με οχτώ στα δέκα παιδιά, ηλικίας ενός μέχρι τεσσάρων χρονών, κάνουν τουλάχιστον ένα επεισόδιο την εβδομάδα. Κατά τη διάρκεια του επεισοδίου, τα παιδιά κυριολεκτικά βαράν κρίση! Δεν ξέρουν τι τους φταίει. Κλαίνε ή φωνάζουν. Ζητούν κάτι και μόλις τους το δώσεις στο σπρώχνουν πέρα. Παρακαλούν να τα αφήσεις κάτω και μόλις τα αφήσεις σου φωνάζουν να τα πάρεις αγκαλιά. Σε χτυπούν, ή χτυπιούνται, πετούν πράγματα, δαγκώνουν ή κρατούν την αναπνοή τους. Πρόκειται, για την κλασσική εικόνα που διχάζει τους θαμώνες στο εστιατόριο ή στην καφετέρια. Οι μισοί, συνήθως οι άτεκνοι, κουνάν το κεφάλι με αποδοκιμασία σκεπτόμενοι «τι κακομαθημένο! δεν του ρίχνει μία στον ποπό να ησυχάσει. Που είσαι ρε Ηρώδη!;…». Οι άλλοι μισοί, συνήθως οι ομοιοπαθούντες γονείς, κουνάν το κεφάλι με κατανόηση σκεπτόμενοι «τους κακορίζικους, τι τραβάνε και αυτοί!».
Έτσι και τα βλαστάρια μου. Η Χαρούλα σπάνια και μικρής διάρκειας. Ο Ερμής όμως, όλο συχνότερα και μεγαλύτερης χρονικής διάρκειας και έντασης.
Συχνά υπάρχουν πρόδρομα σημεία. Γκρινιάζει για τα παπούτσια που του έβαλες, ή για το παγουρίνι που το ήθελε ανοιχτό. Είναι και κάποιες καταστάσεις που προδιαθέτουν για την κρίση. Αν πεινάει, διψάει, είναι κουρασμένος ή βαριέται. Κάποιες βέβαια φορές, μπορεί απλά να ξυπνήσουμε στραβά. Αν προλάβεις την κρίση και διορθώσεις τον εκλυτικό παράγοντα, δηλαδή τον ταΐσεις ή τον κοιμήσεις ή ακόμα καλύτερα τον απασχολήσεις με κάτι και του αποσπάσεις την προσοχή, μπορεί και να καταφέρεις να αποτρέψεις την κρίση.
Προ «αμνημονεύτων …μηνών», ένας γάτος είχε σουλατσάρει στην αυλή μας. Τα μικρά τον είδαν και είχαν ενθουσιαστεί. «Νιάου-νιάου!» φώναζαν και έδειχναν. Να είναι καλά όπου βρίσκεται, γιατί αρκετές φορές μας έσωσε από κρίσεις. Όταν πάει να ξεκινήσει ο μικρός ή η μικρή, αρχίζουμε σαν σχιζοφρενείς να δείχνουμε προς την αυλή, φωνάζοντας με ενθουσιασμό «αχ! Νάτο το γατάκι, κοίτα-κοίτα, ανεβαίνει στη σκάλα». Κάποιες φορές το κόλπο πιάνει, η γκρίνια καταλαγιάζει και αναλόγως την ώρα και τις εμπνεύσεις της στιγμής, συνεχίζουμε τρώγοντας κάτι, ή χαζεύοντας DVD με τα ζουζούνια, ή βγαίνοντας για βόλτα. Όταν το κόλπο της απόσπασης της προσοχής δεν πιάσει, συνήθως την πατάμε και αρχίζει το δράμα και ο οδυρμός. Αρχίζει να τεντώνει με νεύρο σαν τόξο το σώμα, κλαίγοντας και φωνάζοντας διάφορα ακατάληπτα, συχνά δείχνοντας με ένταση προς κάποια κατεύθυνση σαν να παλεύει να σου εξηγήσει ή να σου ζητήσει κάτι. Αν την πατήσεις και τον πάρεις αγκαλιά αρχίζει μια πάλη, με τον Ερμή να τεντώνεται κινδυνεύοντας να σου πέσει, να μοιάζει να θέλει να τον αφήσεις κάτω, όμως μόλις το δοκιμάσεις μαζεύει τα ποδαράκια του και κρέμεται στο κενό. Επίσης όποια απόπειρα για διάλογο είναι άσκοπη, ειδικά αν ξεγελαστείς ότι κατάλαβες τι θέλει. Το πιο πιθανό είναι να χτυπήσεις και εσύ κρίση. Φανταστείτε να παλεύετε να συγκρατήσετε ένα μαινόμενο πλασματάκι με το ένα χέρι, ενώ με το άλλο καταφέρνετε να ζεστάνετε γάλα ή να βάλετε φρέσκο νερό στο παγούρι. Βλέπετε, η απάντηση στο θέλεις γάλα ή νερό έμοιασε θετική. Σκέφτεσαι κιόλα, «τι γαϊδούρι, που είμαι! Το βλαστάρι μου πεινάει (ή διψάει) και εγώ το ταλαιπωρώ» και παλεύεις να ικανοποιήσεις την ανάγκη του, για να δεις το μπιμπερό να τρώει μια σφαλιάρα από το αγγελούδι σου και να καταλήγει στο πάτωμα. Σε τρώει λίγο το χέρι σου, να στείλεις τον καρπό σου να πάει να κάνει παρέα στο καρπό των κόπων σου, …στο πάτωμα.
Παλεύεις όμως και προσπαθείς να πείσεις τον εαυτό σου σκεφτόμενος διάφορα επιστημονικά, μεταφυσικά και εμπνευσμένα του στυλ: «δεν φταίει μωρέ το κακόμοιρο, δεν το θέλει!», «δεν είναι αυτό το παιδί μου! Μήπως τελικά ο Χαρδαβέλας έχει δίκιο και υπάρχουν εξωγήινοι;», «Μήπως εγώ κάνω κάτι λάθος», «μήπως να του διαβάζαμε καμία ευχή, μην είναι δαιμονισμένο!», «τι έχουμε να χάσουμε από ένα τηλεφωνικό ξεμάτιασμα! Μισή ντροπή δική μου και όλη της θείας Κατίνας…».
Ο μικρός είναι σε μια τρανς κατάσταση όπου μοιάζει πραγματικά, ότι το μόνο που θέλει είναι …να θέλει να γκρινιάξει. Σαν να θέλει να ξεσπάσει, και αυτός είναι ο τρόπος του. Δεν είναι ακριβώς συνειδητό, ούτε θέλει να σου σπάσει τα νεύρα επειδή είναι κακομαθημένος. Πολλές φορές τρομάζει και το ίδιο το παιδί από την ένταση. Ειδικά, αν τελικά την πατήσεις, και κάνεις το λάθος να αντιδράσεις, είτε εκδηλώνοντας θυμό (γουρλωμένα μάτια, ενωμένα φρύδια και ένα γρυλιστό «κακομοίρη μου») ή λύπη (χαμηλωμένα μάτια και χείλη και ένα κλαψιάρικο «θα αρχίσει να κλαίει και ο μπαμπάς»), ο μικρός βρίσκεται εγκλωβισμένος σε ένα φαύλο κύκλο. Εκνευρίζεται γιατί στεναχωριέται και στεναχωριέται γιατί εκνευρίζεται.
Ποια είναι η λύση; Να τον αγνοήσεις! Να μην έχει μάρτυρες στην παράσταση. Θα μου πείτε, «πριν από λίγο μας είπες ότι δεν το ελέγχει και δεν είναι συνειδητό!…», και θα έχετε δίκιο. Ίσως πιο σωστό είναι να το χαρακτηρίσω ότι δεν το ελέγχει απόλυτα στην ένταση και στην έκφρασή του. Γιατί τα παιδιά όταν δουν μια αντίδραση, για δευτερόλεπτα σταματούν και την επεξεργάζονται, όμως δεν αντιδρούν αναμενόμενα. Αν σε δουν να κλαίς ή τους φωνάξεις, θα σταματήσουν στιγμιαία, για να επανέλθουν δριμύτερα.
Εξασφαλίζω λοιπόν, ότι είναι σε χώρο που δεν μπορεί να τραυματιστεί και τον αφήνω να χτυπιέται στο πάτωμα. Αν τυχαία βρεθούμε σε επικίνδυνο δωμάτιο, πχ στην κουζίνα, φεύγω (έχοντας πάντα το νου μου και παρακολουθώντας τις κινήσεις του με πλάγια όραση, από κάποια αντανάκλαση ή ακούγοντας τον). Σε δευτερόλεπτα, μόλις καταλάβει ότι είναι μόνος του, σηκώνεται και με το κεφαλάκι του να κρέμεται ελαφρά προς τα πίσω, συνεχίζει το μοιρολόι, σέρνοντας το σαρκίο του, μέχρι την μοκέτα μπρος ή δίπλα στον καναπέ όπου κάθομαι. Εκεί, ξαπλώνει κάτω και κλαίει γοερά, μερικές φορές κλωτσώντας ή χτυπώντας τα χεράκια του. Ακούγεται σκληρό, όμως όσο περισσότερο αγνοείς το παιδί, τόσο πιο γρήγορα βγαίνει από την κρίση. Γυρνάω από την άλλη και κάνω ότι προσπαθώ να διαβάσω κάτι ή να φτιάξω κάτι. Δεν έχει νόημα να προσπαθείς να το ανακουφίσεις ή παρηγορήσεις, μια που εκείνη την στιγμή, δεν λειτουργεί με λογική και απλά το σπρώχνεις βαθύτερα στον φαύλο κύκλο του. Αυτό που έχει νόημα, είναι κατά περιόδους, όταν μοιάζει να κοπάζει η κρίση, να του τείνεις μια χείρα βοηθείας, προτείνοντας μια συμβιβαστική λύση του τύπου, «πάμε παίξουμε με τους κύβους;» ή «πάμε να ζωγραφίσουμε». Μόλις ακουστεί το ξέπνοο πνιγμένο σε λυγμούς «…ναι», τον παίρνω στην αγκαλιά μου και πάμε να πάρουμε του αγαπημένους του κύβους.
Αν τώρα το σκηνικό παιχτεί σε εξωτερικό χώρο ή σε μέρος όπου δεν μπορώ να δημιουργήσω ασφαλής συνθήκες για να τον αγνοώ, αναγκαστικά βρισκόμαστε αγκαλιά να παλεύουμε. Τον απομακρύνω από τον κόσμο και τα ενοχλημένα βλέμματα και τον αφήνω λίγο να ηρεμήσει. Πάλι προσποιούμε ότι μου τραβά το ενδιαφέρον κάτι άσχετο, δίνοντας του όμως την δυνατότητα να ασχοληθεί και αυτός με κάτι, όπως «ΩΩ! Κοίτα τα πουλάκια στο δέντρο» ή «κοίτα αυτό το παιδάκι με το ποδήλατο». Με το που δέχομαι την θετική ανταπόκριση, προτείνω «πάμε τώρα πίσω να καθίσουμε πάλι με την μαμά και την Χαρούλα, να πιούμε καφέ;». Συνήθως, οι κρίσεις, ειδικά σε εξωτερικό χώρο δεν κρατάνε πολύ. Πάντως και εδώ πρέπει να προσπαθείς να μην τον ανταμείβεις χωρίς να το πάρεις χαμπάρι. Θα βρεθεί να χτυπά μια κρίση οργής όποτε βαριέται, για να κερδίσει την βόλτα. Πρέπει να απομακρυνθούμε από τον κόσμο και απλά να δώσουμε την ευκαιρία στον μικρό μας να ξεπεράσει την κρίση και να ηρεμήσει.
Θα αναρωτιέστε γιατί τα παιδιά μας βαράν αυτές τις κρίσεις; Γιατί άλλα περισσότερο και άλλα λιγότερο ή καθόλου. Πιστεύω ότι η συναισθηματική σταθερότητα και σε κάποιο βαθμό αυτοδυναμία, παίζουν ρόλο. Παιδιά που μεγαλώνουν σε περιβάλλον με φωνές και βία διαφόρων μορφών, έχουν συχνότερα και βαρύτερης μορφής κρίσεις. Τα βιβλία λένε ότι σε ακραίες καταστάσεις, όταν οι κρίσεις είναι πολύ σοβαρές, πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας και την κακοποίηση του παιδιού. Ένα ήρεμο περιβάλλον, χωρίς πολλές φωνές, απαγορεύσεις, καθώς και χωρίς βία λεκτική ή άλλης μορφής, μειώνει τις πιθανότητες κρίσεων, χωρίς βέβαια και να τις αποκλείει.
Όμως και το άλλο άκρο φλερτάρει με την παθολογία. Όταν υπάρχει υπερβολή στην έκφραση της αγάπης ή της αδυναμίας. Όταν δεν θέλουμε να χαλάσουμε χατίρι στο παιδάκι μας, ή δεν αντέχουμε να το βλέπουμε να κλαίει, συχνά του «μαθαίνουμε» να κλαίει για να καταφέρει αυτό που θέλει. Πιθανά μέσα από αυτή την ερμηνεία να σχετίζεται η αυτονομία στον ύπνο με την συναισθηματική αυτονομία. Ίσως για αυτό όσο ηρεμεί ο ύπνος του μικρού μου, τόσο ηρεμεί και η μέρα του, και οι κρίσεις, τον τελευταίο καιρό, τείνουν κυριολεκτικά να εκλείψουν. Ομολογώ ότι δεν το έχω βρει γραμμένο πουθενά και συμπεράσματα από δύο μόνο παιδιά είναι μάλλον αυθαίρετα. Με τρώει όμως το χέρι μου, να κάνω μια στατιστική μελέτη και να δω αν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ του ύπνου των παιδιών στο κρεβάτι των γονιών τους και τις «κρίσεις οργής». Αν το κάνω τελικά, θα είστε οι πρώτοι που θα μάθετε τα αποτελέσματα.
Μια από τις πιο γοητευτικές ερμηνείες που έχω διαβάσει, λέει ότι πρόκειται για φυσιολογική φάση στην ανάπτυξη των παιδιών, που πολλές φορές υποδηλώνει πρώιμη ωριμότητα. Είναι δηλαδή στιγμές στην ανάπτυξη του παιδιού, που ενώ είναι έτοιμο να προχωρήσει ένα στάδιο, το σωματάκι του δεν το βοηθά. Σκεφτείτε ένα βρέφος, εκεί κοντά στον χρόνο, που ενώ έχει καταφέρει κρατώντας σταθερό σημείο να σηκωθεί όρθιο, μπορεί και κάνει και πλάγια βηματάκια στο πάρκο του και ανυπομονεί να διασχίσει το δωμάτιο για να εξερευνήσει τον χώρο. Όποτε όμως το επιχειρεί, βρίσκεται να προσγειώνεται πάνω στην πάνα του. Σκεφτείτε, το 18μηνο νήπιο που προσπαθεί να ελέγξει το κουτάλι με το φαγητό, που συχνά καταλήγει κοντά στο μάτι, αντί για το στόμα. Σκεφτείτε τα πιτσιρίκια μου, που μέρα με την μέρα επικοινωνούν όλο και καλύτερα μαζί μας, ακόμα όμως δεν μπορούν να ξεστομίσουν πολλές λεξούλες. Τουλάχιστον όχι τόσο κατανοητά όσο θα ήθελαν να είναι.
Αποχαιρετώντας σας, με το αισιόδοξο μήνυμα ότι οι «κρίσεις οργής» είναι μια φάση στην ανάπτυξη του παιδιού, που όταν δεν είναι ακραία και αντιμετωπίζεται με ήπιους και υπομονετικούς χειρισμούς, ξεπερνιέται εύκολα και ίσως υποδηλώνει ότι το βλαστάρι σας μεγαλώνει, θα σας αποκαλύψω ένα μικρό μου μυστικό. Για να προλαβαίνω να γράφω, ειδικά για το μπλογκ, συχνά χρησιμοποιώ το κινητό μου. Πριν από καμιά δεκαριά μέρες, κατέγραψα τον ενθουσιασμό μου, σκεπτόμενος ότι αυτές οι στιγμές θα συμβάλουν σημαντικά και στην εκτόνωση των «κρίσεων οργής» του μικρού μου, μια που κατάφερε να εκφραστεί με προτάσεις. Τις μοιράζομαι λοιπόν και αυτές μαζί σας, όπως τις κατέγραψα στο κινητό μου…
«Νομίζω, ότι το πιο συναρπαστικό σε αυτή την ηλικία μεταξύ 2 και 3ών χρονών στα παιδιά είναι η επικοινωνία. Είμαι τόσο ενθουσιασμένος γιατί έκανα τον πρώτο διάλογο με τον γιό μου. Και είναι μόλις 21ενός μηνός . Και ο διάλογος ήταν ...τηλεφωνικός! Και είμαι σούπερ-χαζομπαμπάς… Πήγα στο ιατρείο να δω ένα μωράκι με πυρετό. Κυριακή σήμερα, όμως η αρρώστια δεν καταλαβαίνει από αργίες. Μόλις τελείωσα, πήρα τηλέφωνο για να ρωτήσω αν χρειαζόμασταν κάτι. Φεύγοντας από το σπίτι, είχα αφήσει τον Ερμή να κοιμάται και την Χαρά να παίζει με την μαμά της. Ήταν και αυτή στα πρόθυρα του πρωινού της ύπνου. Αφού το τηλέφωνο χτύπησε αρκετές φορές, ακούω στην άλλη άκρη κάτι σαν « εε;» ή «ναι..;», από παιδική φωνούλα. Τσέκαρα τον αριθμό στον καντράν. Ήταν του σπιτιού μου και δειλά ρωτώ «Χαρά;!».
Η απάντηση ήταν άμεση: «νάνι!»
-«Ερμή! Εσύ είσαι;»
-«εε» ή «ναι»
-«Και σηκώνεις το τηλέφωνο!» με ψευτοαυστηρό ύφος, «πήγαινέ το γρήγορα στην μαμά»
Ακούστηκαν κάποια κουμπιά να πατιούνται και το τηλέφωνο έκλεισε. Στην επανάκλησή μου απάντησε η γυναίκα μου και έβαλε εικόνα στο σκηνικό. Όντως η Χαρά έκανε νάνι και ο Ερμής είχε απαντήσει στο τηλέφωνο (κάτι που πρώτη φορά κάνει όταν χτυπά το τηλέφωνο). Μάλιστα, άκουσε την εντολή μου, το πήγε στην κουζίνα και της το έδωσε…»

Να είστε όλοι καλά, και τα παιδιά μας καλύτερα!